PROF. DR. REŞAT SELBAŞ İLE ENERJİ VERİMLİ, ÇEVRE DOSTU BİNA VE YERLEŞME UYGULAMALARININ YAYGINLAŞTIRILMASI İÇİN GELİŞTİRİLEN ULUSAL YEŞİL SERTİFİKA PROGRAMINI KONUŞACAĞIZ.
- Ulusal yeşil sertifika sistemi nedir?
Kısaca Yeşil Sertifika Sistemini tanımlarsak Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Mesleki Hizmetler Genel Müdürlüğü Enerji Verimliliği ve Tesisat Dairesi tarafından hazırlanan ve Türkiye’de ulusal ve yerel düzeyde enerji verimli, çevre dostu bina ve yerleşme uygulamalarının yaygınlaştırılması amacıyla geliştirilen ULUSAL YEŞİL SERTİFİKA SİSTEMİ (YeS-TR) olarak ifade edilebilir. Bunun için 2017 Yılında Binalar ve Yerleşmeler için Yeşil Sertifika yönetmeliği yayımlandı 2021 yılında sistemin usul ve esaslarını belirleyen tebliğin yayımlanarak yürürlüğe girmesinin ardından ilk olarak İstanbul Teknik Üniversitesi Rektörlüğü “Eğitici Kuruluş” olarak yetkilendirilmiştir ve şu ana kadar 50 aday bu eğitimde başarılı olarak YESU (Yeşil Sertifika Uzmanı)olma hakkını kazanmıştır. Nisan 2022 Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi de Eğitici Kuruluş olma hakkını kazanmıştır. Burada başarılı olan Yeşil Sertifika Uzmanlarının yetkilendirilmesi ile birlikte yerli ve milli bir uygulama olarak hazırlanan Yeşil Sertifika sistemi hizmet vermeye başlayacaktır. Ulusal olarak hazırlanan YeS-TR, LEED, BREEAM,CASBEE,GreenStar ve DGNB gibi uluslararası sertifika sistemleriyle rekabet edebilecek bir yapıya sahip sertifika olarak ta tanımlanabilir.
Bu sertifika için eğitim, projelendirme ve denetimin birlikte yapılabildiği, E-Devlet, YÖK, Maliye ve Vergi Sistemi, Adres Kayıt Sistemi gibi birçok yazılımla entegre halinde çalışan; Binalara ve Yerleşmelere ait “Yeşil Sertifika” oluşturmak amacıyla hazırlanan Ulusal Yeşil Sertifika Bilgi Sistemi (YeS-TR) yazılımı tamamlanmış oldu.
Bu sertifikasyonun amacı nedir?
Ülkemizde “Binalar ile Yerleşmeler için Ulusal Yeşil Sertifika (YeS-TR) Sisteminin” kurulması ile ulusal ve yerel düzeyde enerji verimli, çevre dostu, az su kullanan, bulunduğu yerin coğrafi özelliklerinden yararlanan bina uygulamalarının yaygınlaştırılması, yenilenebilir enerji teknolojilerinin teşvik edilmesi, CO2 emisyonlarının azaltılması, enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji konularında farkındalığın ve kapasitenin geliştirilmesi ve sürdürülebilir binaların inşaatının teşviki amacıyla sertifika kriterlerinin ele alınması, ülkeye özgü, marka değeri olan sürdürülebilir Yeşil Bina ve Yeşil Yerleşmelerin oluşturulması sağlanacaktır.
Yeşil sertifika alan binalarda ortalama enerji tüketiminde yüzde 24-50 , karbon salınımında yüzde 33-39, su kullanımında yüzde 40,atıklarda yüzde 70, karbon salınımında yüzde 33-39 arası bir düşüş hedefleniyor. Yeşil sertifika gönüllülük esasına dayanmakla birlikte, sertifikalı yapıların maliyetinde yüzde 1 ila 15 arası bir artış oluyor, bunun geri dönüşü ise 1-15 yıl arasında gerçekleşiyor. Ayrıca yeşil sertifikalı yapıların çevreye ve insan sağlığına olumlu etkisi ve kalitesi, binalara prestij kazandırıyor ve binanın pazarlama değerini artırıyor.
Yaklaşık 6 yıldır üzerinde çalışılan Binalar ile Yerleşmeler için Ulusal Yeşil Sertifika (YeS-TR) sisteminin geliştirilmesi projesi ile doğayla uyumlu, yapının arazi seçiminden yıkımına kadar yaşam döngüsü çerçevesinde değerlendirilen, iklim verilerine ve yöreye uygun, daha az enerji ve su tüketen, yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanan, bütüncül bir yaklaşımla tasarlanan bina ve yerleşmelerin değerlendirilmesi ve sertifikalandırılması amaçlanıyor. (zero building,iklim nötr)
Ayrıca Ulusal olarak hazırlanan YeS-TR sistemi dünyada tanınan LEED (ABD), BREEAM (İngiltere), DGNB (Almanya), CASBEE (Japonya) ve GREENSTAR (Avustralya) gibi Yeşil Sertifika Sistemleri ile rekabet edecek düzeyde bir yapıya sahip olup başta Türki Cumhuriyetleri olmak üzere birçok ülkede kullanılması planlanmaktadır. Bu sertifikalar için yurt dışına ödenecek yüksek miktardaki paraların ülkemizde kalması planlanıyor. Şu anda gündemde olan Yeşil Mutabakat ve imzaladığımız Paris anlaşması Yes -TR nin önemini bir kat daha artırmaktadır.
Sertifika alan adayların bundan sonraki görevleri ne olacak ve kimlerin bu sertifikayı alması gerekecek?
Yeşil sertifika uzmanı, yeşil sertifika değerlendirme uzmanı, yeşil sertifika komisyonu ve değerlendirme kuruluşunun niteliklerini, eğitim ile ilgili hususları, Yeşil Bina ile Yeşil Yerleşmelerin değerlendirmesine ilişkin şartları kapsayan değerlendirme kılavuzlarını ve denetlemelere ilişkin usul ve esasları belirlemek amacıyla hazırlanan “Binalar ile Yerleşmeler için Yeşil Sertifika Uygulama Tebliği” ise 09.06.2021 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe girdi. Bu tebliğ kapsamında yer alan “Binalar ile Yerleşmeler için Yeşil Sertifika” sisteminin aktörleri olan Bakanlık, eğitici kuruluşlar, değerlendirme kuruluşları ve Yeşil Sertifika Uzmanları (YESU) ile Yeşil Sertifika Değerlendirme Uzmanlarının (YESDU) sorumluluklarını şöyle açıklayabiliriz: “Bakanlık sistemin kurulması, idame ve işletmenin gerçekleştirilmesi, yetkilendirme ve denetlemelerin yürütülmesi faaliyetlerini gerçekleştirecek”; “Eğitici Kuruluşlar, Yeşil Sertifika Uzmanı olmak isteyen teknik personelin eğitimlerinden sorumlu olan kuruluşlar olacak. Bu kuruluşlar eğitim ve sınavlarını Yönetmelik ve tebliğde yayınlanan kurallar çerçevesinde yapacaklar”; “Değerlendirme Kuruluşları ise bina ve yerleşme projelerini hazırlayacak olan Yeşil sertifika uzmanları (YESU), hazırlanan proje modüllerini değerlendirecek olan Yeşil Sertifika Değerlendirme Uzmanları arasındaki koordinasyonu sağlayacak ve uzman değerlendirmelerin sonucunda talep edilen Yeşil Sertifikaların onay sürecini yürütecek”; “YESU olarak tanımladığımız Yeşil Sertifika Uzmanları yeşil sertifika başvurusu, proje hazırlanması ve sürecin takibini yapacak, ayrıca istenildiği takdirde proje aşamasından başlayarak binaların yeşil sertifika almasına kadar geçen süreçte danışmanlık hizmeti verebilecekler”; “YESDU olarak tanımladığımız Yeşil Sertifika Değerlendirme Uzmanları ise YESU’lar tarafından gerçekleştirilen sertifika başvurularında kendi uzmanlık alanlarına ait modülleri değerlendirmek ve puanlama yapmakla yükümlü olacaklar.
Bu işlemleri yapacak olan meslekler ise Uygulama Tebliği Ek1 7. Bölümde belirtilmiştir. Buna göre Bina için YESU ve YESDU olmak için Makine, İnşaat, Çevre, Mimar, İç Mimar, Elektrik, Elektrik-Elektronik, Enerji, Enerji sistemleri, Mekatronik Mühendisleri başvuru yapabilmektedir.
Yerleşmeler için ise YESU ve YESDU meslekleri Şehir Planlamacı, Peyzaj Mimarı, Çevre Mühendisi, Mimar, Sosyolog, Ekonomist ve Biyologlar başvuru yapabilmektedirler.
Kriterler kim tarafından belirleniyor?
Binalar için; Bütünleşik Bina Tasarım, Yapım ve Yönetimi, Yapı Malzemesi ve Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi, İç Ortam Kalitesi, Enerji Kullanımı ve Verimliliği, Su ve Atık Yönetimi başlıklarında 5 ana modül altında 76 kritere göre değerlendirilecek olup, Yeşil Sertifika almaya hak kazanan binalara alacakları puanlara göre “GEÇER”, “İYİ”, “ÇOK İYİ”ve “ULUSAL ÜSTÜNLÜK” seviyelerinde sertifikası verilecektir.
Bu kapsamda, Bakanlık ile İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) arasında, iklim verilerine ve yöreye uygun, daha az enerji ve su tüketen, yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanan bina ve yerleşmelerin değerlendirilmesi ve sertifikalandırılması amacıyla 26 Şubat 2016'da "Ulusal Değerlendirme Kılavuzu" geliştirilmesine yönelik protokol imzalanmıştı.
Daha sonra yapıyı arazi seçiminden yıkımına kadar yaşam döngüsü çerçevesinde değerlendiren, doğayla uyumlu, sürdürülebilir ve bulunduğu yerin coğrafi özelliklerini kullanan bina uygulamalarının yaygınlaştırılması amacıyla da 2018'de Türkiye'ye özgü "bina" ve "yerleşme" ana kategorileri çerçevesinde "Sertifika Sistemi Kılavuzu" hazırlanmıştı.
Kılavuz çerçevesinde ise 8 Kasım 2019'da Ulusal Yeşil Sertifika Sistemi (YeS-TR) yazılımı alt yapısı oluşturularak çalışmalara başlandı. Bu çalışmalarda tamamen Türk Mühendisler, Yazılımcılar ve ilgili paydaşlar tarafından hazırlanarak tamamen yerli ve milli bir sertifika sistemi hazırlanmış oldu.
Yeşil sertifika nasıl alınacak?
Binaların Yeşil Sertifika başvuruları bina sahibi/yetkilisi/temsilcisi adına eğitim alarak Bakanlık tarafından yetkilendirilen Yeşil Sertifika Uzmanları (YESU)’nın danışmanlığında ve uhdesinde gerçekleştirilecek olup, binanın danışmanlığını üstelenen YESU tarafından bina hakkında ilgili bütün kanıt belgeleri içeren başvuru dosyası YES-TR üzerinden oluşturulacak ve Yeşil Sertifika Değerlendirme Kuruluşuna iletilecektir. Akabinde Yeşil Sertifika Değerlendirme Kuruluşu bünyesinde görevli Yeşil Sertifika Değerlendirme Uzmanları (YESDU) tarafından değerlendirilip puanlaması yapılan binalar Yeşil Sertifika Değerlendirme Kuruluş yetkilileri nezdinde belgelendirilir. Tüm bu işlemler YeS-TR üzerinden yapılacağı için hem Bakanlık tarafından yeşil bina özelliğine sahip binaların envanteri tutulacak hem de herhangi bir şikâyet konusu olduğunda sistemden yapılan işlemler ve kayıtlar incelenebilecek.
YES-TR inşaat sektörüne ne getirecek ne gibi değişikliklere yol açacak?
Ülkemize özgü yeşil sertifika sisteminin yaygınlaşmasını ve marka değer haline gelmesi ve İklim değişikliği çalışmaları kapsamında binaların enerji verimliliğinin artırılması, yerinde ve yenilenebilir enerji kullanımının yaygınlaşması ile binaların sadece enerji üzerindeki yükün azaltılması değil, iklim değişikliğine etkisinin de, yani sera gazı salımlarının da azaltılması hedefleniyor. Yeşil sertifika uygulaması sadece binanın tüketim enerjisi üzerinden iklim değişikliğine etkisini değil, yapım aşamasından yıkım aşamasına kadar tüm çevresel etkilerini değerlendirecek olmasından dolayı daha önemli bir kavram olarak karşımıza çıkacak. Dolayısıyla özellikle kentsel dönüşümle birlikte prestijli binalarımızda ülkemize özgü Yeşil sertifikamızın yaygınlaşacağını ön görülmektedir.
Büyük bir titizlikle çalışılan yeşil sertifika sistemi kapsamında binalar tasarım, yapı malzemeleri, iç ortam kalitesi, enerji verimliliği, su ve atık yönetimi ile inovasyon alanlarında değerlendirileceğinden, bu konularda faaliyet gösteren malzeme üreticilerinin de olumlu etkileneceği düşünülüyor. Ayrıca, mevzuat kapsamında yer alan “Binalar ile Yerleşmeler için Yeşil Sertifika” sisteminin aktörleri arasında olan eğitici kuruluşlar, değerlendirme kuruluşları ve Yeşil Sertifika Uzmanları (YESU) ile Yeşil Sertifika Değerlendirme Uzmanlarının (YESDU) yetkilendirilmesi ile farklı uzmanlık alanında görev yapan teknik personele yeni bir iş sahası da yaratılmış olacak.